CasaMondo

di Giorgos Tsiklis

volontario S.V.E. presso Associazione Comunità Papa Giovanni XXIII

Italiano
Greco

Italiano

Una casa ha quattro mura ed un tetto che proteggono dal freddo e la pioggia, ha anche una porta e finestre in modo da lasciare entrare la luce e l’aria. Avendo una casa alle spalle, ci si sente sicuri anche a partire. Ogni giorno scappiamo da lì, ma la casa c’è sempre per tornare quando ne abbiamo bisogno. Oltre che un simbolo, però, ha anche sostanza fisica, è un posto dove si concentrano tutti i suoi significati. Piccola o grande può essere un edificio che costruisci con le tue mani e sudore o uno già pronto che compri in cambio di denaro o a volte non lo scegli, ma lo trovi al momento in cui ne hai bisogno, in un posto che sia aperto per ospitarti a breve termine o no. Comunque, per guadagnarsela, richiede qualche sacrificio personale, perciò da quel momento fa parte di te stesso. Perdendo la tua casa sembra che sparisca una cosa essenziale dalla tua storia.

Sei mesi fa ho deciso di lasciare la mia casa. Allora, la casa che mi ha accolto a braccia aperte si trova in un piccolo paesino del centro-nord Italia. CasaMondo, cioè “casa del mondo”: si chiama così una delle tante strutture di accoglienza per i richiedenti protezione internazionale che operano in Italia. In queste strutture abitano i richiedenti asilo finché la loro richiesta non sarà esaminata da una commissione speciale del Ministro degli Interni del paese. Qui, partecipano a varie attività che hanno lo scopo di facilitare la loro integrazione nella società italiana. Una casa “scalo”, dunque, in cui devono vivere per forza. Io invece sono qui perchè ho avuto la possibilità di scegliere. Volevo ritrovare quello spirito di umanità che mi ha ispirato a scegliere i miei studi e che avevo perso tra l’ansia per ottenere risultati buoni all’università e programmare una carriera non tanto necessaria. Loro, però, non lo hanno scelto. E così ci siamo trovati tutti insieme con motivi molto diversi, ma sempre umani, sotto un tetto unico.

Nella casa abitano circa 22 persone. Quindici richiedenti asilo, da paesi diversi, di età tra 19 e 35 anni, cinque italiani di regioni diverse, due volontari, uno

dalla Grecia e uno dall’Egitto; un sacco di persone di culture diverse con abitudini quotidiane spesso contrastanti e altri modi di essere. In quale lingua comunicheremo? Abbiamo fatto un conto veloce. Qui si parlano più di 18 lingue! E’ importante essere motivati ed avere buone intenzioni. Ed è questo smarrimento davanti alla barriera della comunicazione che te lo insegna. Quando all'inizio non capivo un'acca di Italiano, la lingua franca della casa, mi sono sentito aiutato dai ragazzi ad integrarmi più che il contrario. Ma perché dovevo andare in Italia per aiutare i rifugiati? In Grecia ce n’è già un gran numero. Il viaggio lontano dalla mia casa, il mio paese e i miei mi porta un passo più vicino a loro. Mi circonda una realtà strana che non riesco a capire e sembra che mi manchino le risorse per affrontarla. Mi affido nelle mani degli altri per farcela, come fanno loro. Questo avvicinamento, non alla pari perché io ho sempre la libertà di scegliere e posso in qualunque momento tornare lla mia zona di sicurezza, sono libero di scegliere il mio posto, mi aiuta a capire un po’ meglio la loro situazione. In un attimo capisci l’ingiustizia di questo mondo. In un secondo diventi più maturo. Nello stesso momento, a causa della tua libertà, la tua scelta di stare accanto a loro si riempie di significato.

Il dono più grande di CasaMondo sono le ore prima di dormire, quando prevale il silenzio che è appropriato per i racconti attorno al tavolo nella cucina con una tazza di tè caldo in mano, momenti pieni di umanità, non di sottovalutazione né ammirazione finta. Di tutte le attività che abbiamo realizzato con i residenti di questa casa, gite nella campagna, uscite per la città, partite di calcio e tante cose simili, l’esperienza più importante è stata la vita quotidiana. Lì capisci che davanti a te non ci sono poveretti e cacciati o eroi e viaggiatori, ci sono solo persone con una storia sulle spalle, come tutti, persone con un nome che ti salutano ogni mattina, che condividono il loro cibo con te e scherzano con te. Ci sono davanti a te persone che non vorresti mai vedere prendere un gommone per attraversare il mare o deportati al loro paese, ci sono amici tuoi.

Adesso mi rendo conto che è difficile parlare delle cose che ho fatto con i ragazzi, erano soprattutto cose semplici, niente di così importante, mi accorgo che la mia attività è stata principalmente mentale. E’ cambiato il modo in cui affronto le persone. Mi è stato insegnato il sorriso che addolcisce anche il ricordo più amaro. Mi ha conquistato la filosofia del cuore aperto, aperto alle persone, aperto alle esperienze. Io ho preso tanto. Spero solo che sia riuscito pure a dare qualcosa, a lasciare un pezzo di me con loro. Ero vicino a loro quando alcuni dei miei compagni hanno preso il permesso di soggiorno commossi. Gli ho offerto avidamente le mie orecchie perché si sentissero ascoltati. Abbiamo condiviso il ridere. Anche i conflitti abbiamo condiviso, non si può pensare che sia tutto ideale, ma pure questo ha il suo valore. Abbiamo lavorato insieme dipingendo la nostra casa e abbiamo passato il tempo giocando. Abbiamo condiviso il nostro tempo e ore sento che una parte di me vive con queste persone anche adesso che devo separarmi da loro; una parte di me rimane qui, in questo posto che abbraccia indiscriminatamente. Così io, come loro, che ad un certo punto devono partire, ho trovato una seconda casa che si trova in Italia, ma si trova anche dove noi scegliamo di portarla, visto che abbiamo imparato a costruirla attraverso la relazione umana. Se sono riuscito a contribuire in questo, sono contento.

Ritorno quindi in Grecia sei mesi dopo la mia partenza completando la mia esperienza nel modo più bello.

Greco

Ένα σπίτι έχει τέσσερεις τοίχους και μία σκεπή που προφυλάσσουν από το κρύο και τη βροχή, έχει ακόμα μία πόρτα και παράθυρα για να επιτρέπουν το φως και τον αέρα να εισέρχονται. Το σπίτι σημαίνει την αφετηρία, το επίκεντρο από όπου ξετυλίγεται η δραστηριότητά μας με ασφάλεια. Κάθε ημέρα ξεφεύγουμε από αυτό, αλλά βρίσκεται εκεί για να επιστρέψουμε όποτε το έχουμε ανάγκη. Εκτός από σύμβολο, ωστόσο, έχει και φυσική υπόσταση, είναι ένας χώρος στον οποίο συμπυκνώνονται όλα τα νοήματά του. Μικρό ή μεγάλο μπορεί να είναι ένα κτήριο που χτίζεις με τα χέρια και τον ιδρώτα σου ή ένα έτοιμο το οποίο αγοράζεις έναντι χρημάτων, άλλοτε πάλι δεν το διαλέγεις, αλλά το βρίσκεις τη στιγμή κατά την οποία έχεις ανάγκη σε ένα μέρος το οποίο είναι ανοικτό για να σε φιλοξενήσει, βραχυπρόθεσμα ή όχι. Πάντως, απαιτεί μία προσωπική θυσία να το αποκτήσεις και για αυτό αποτελεί από εκείνη τη στιγμή ένα κομμάτι του εαυτού σου. Χάνοντας το σπίτι σου κάτι οργανικό μοιάζει να εκλείπει από την ιστορία σου.

Πριν από έξι μήνες αποφάσισα να αφήσω το δικό μου σπίτι. Το σπίτι, λοιπόν, το οποίο με δέχτηκε ανοίγοντας την αγκαλιά του βρίσκεται σε ένα μικρό χωριό της βορειοκεντρικής Ιταλίας. CasaMondo ή αλλιώς Σπίτι του Κόσμου ονομάζεται μια από τις πολλές δομές φιλοξενίας αιτούντων διεθνούς πολιτικής προστασίας οι οποίες λειτουργούν στην Ιταλία. Σε αυτές τις δομές διαβιούν οι αιτούντες άσυλο μέχρι να εξεταστούν τα αιτήματά τους από μια ειδική επιτροπή του Υπουργείου Εσωτερικών της χώρας συμμετέχοντας σε διάφορες δραστηριότητες με σκοπό την διευκόλυνση της ένταξής τους στην ιταλική κοινότητα. Ένα σπίτι ενδιάμεσος σταθμός για όσους αναγκάστηκαν να αφήσουν τα σπίτια τους. Ήταν δική μου επιλογή. Θέλησα να ξαναβρώ εκείνο το πνεύμα ανθρωπισμού και αλληλεγγύης το οποίο με παρακίνησε να διαλέξω το αντικείμενο των σπουδών μου, το οποίο όμως έχασα κάπου μεταξύ του άγχους της επίδοσης και της μελλοντικών σχεδίων για μια καθόλου απαραίτητη καριέρα. Εκείνοι όμως δεν το επέλεξαν. Και έτσι βρεθήκαμε να ζούμε όλοι μαζί με τόσο διαφορετικά κίνητρα, όλα ανθρώπινα, κάτω από την ίδια στέγη.

Μέσα στο σπίτι περίπου 22 άτομα. 15 αιτούντες άσυλο, από διάφορες χώρες, ηλικίας από 19 έως 35 χρονών, πέντε Ιταλοί από διάφορα μέρη της Ιταλίας, δύο εθελοντές, ένας από την Ελλάδα και ένας από την Αίγυπτο· ένα σωρό άτομα από διαφορετικές κουλτούρες με αντικρουόμενες συχνά καθημερινές συνήθειες και άλλο τρόπο ζωής. Σε τι γλώσσα θα επικοινωνήσουμε; Κάναμε έναν γρήγορο υπολογισμό. Εδώ μιλώνται πάνω από 18 διαφορετικές γλώσσες! Το σημαντικό είναι η καλή πρόθεση. Και είναι αυτή η απορία μπροστά στο τείχος της επικοινωνίας που στη διδάσκει. Ανίκανος αρχικά να αρθρώσω μία κουβέντα στα Ιταλικά, ομολογουμένως την κοινή γλώσσα του σπιτιού, ένιωσα περισσότερο βοηθούμενος από τα παιδιά να προσαρμοστώ παρά το αντίθετο. Μα γιατί έπρεπε να πάω στην Ιταλία για να βοηθήσω τους πρόσφυγες; Στην Ελλάδα βρίσκεται ήδη μεγάλος αριθμός. Το ταξίδι μακριά από το σπίτι, τη χώρα και τους οικείους μου με φέρνει ένα βήμα πιο κοντά τους. Με περιτριγυρίζει μία πραγματικότητα ξένη, την οποία δεν καταλαβαίνω και μου λείπουν οι πόροι να την αντιμετωπίσω. Αφήνομαι στα χέρια των άλλων, αναζητώ τη βοήθεια τρίτων για να τα βγάλω πέρα, όπως εκείνοι. Αυτό το πλησίασμα, όχι εξομοίωση καθώς εγώ έχω πάντα την ελευθερία της επιλογής, μπορώ ανά πάσα στιγμή να γυρίσω πίσω στην ασφάλειά μου, είμαι ελεύθερος να μετακινηθώ, με βοηθάει να καταλάβω λίγο καλύτερα τη θέση τους. Σε μία στιγμή καταλαβαίνεις την αδικία αυτού του κόσμου. Σε ένα δευτερόλεπτο ωριμάζεις. Ταυτόχρονα εξ αιτίας της δικής σου ελευθερίας η απόφασή σου να παραμείνεις δίπλα τους αποκτά βάρος.

Το μεγαλύτερο δώρο του CasaMondo είναι εκείνες οι ώρες πριν τον ύπνο, όταν επικρατεί η ησυχία που αρμόζει στις διηγήσεις γύρω από το τραπέζι της κουζίνας με μία κούπα ζεστό τσάι στο χέρι, στιγμές γεμάτες ανθρωπιά, ούτε υποτίμηση ούτε ψεύτικο θαυμασμό. Από όλες τις δραστηριότητες τις οποίες πραγματοποιήσαμε μαζί με τους κατοίκους αυτού του σπιτιού, από εξορμήσεις στην εξοχή, βόλτες στην πόλη, ποδοσφαιρικά ματς και άλλα παρόμοια, η σημαντικότερη εμπειρία υπήρξε σίγουρα η καθημερινή ζωή. Τότε είναι που συνειδητοποιείς πως απέναντί σου δεν έχεις φτωχαδάκια και κατατρεγμένους ή ήρωες και οδοιπόρους, μόνον έχεις ανθρώπους με μία ιστορία στην πλάτη όπως ο κάθε ένας, ανθρώπους με ονόματα, οι οποίοι σε καλημερίζουν κάθε πρωί, οι οποίοι μοιράζονται το φαγητό τους μαζί σου και αστειεύονται μαζί σου. Έχεις απέναντί σου ανθρώπους τους οποίους δεν θα ήθελες ποτέ να δεις να επιβιβάζονται σε μία βάρκα ή να απελάζονται στην πατρίδα τους, έχεις φίλους.

Τώρα βλέπω ότι δυσκολεύομαι να μιλήσω για τα όσα έκανα με τα παιδιά, ήταν κυρίως απλά πράγματα, τίποτα το σημαντικό, βλέπω ότι η δραστηριότητά μου στην Ιταλία ήταν κυρίως νοητική. Άλλαξε ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζω τους ανθρώπους. Διδάχτηκα το χαμόγελο το οποίο γλυκαίνει ακόμα και την πικρότερη ανάμνηση. Με κέρδισε η φιλοσοφία της ανοιχτής καρδιάς, ανοιχτή στους ανθρώπους, ανοιχτή στις εμπειρίες. Εγώ έλαβα πολλά. Ελπίζω μόνο να κατόρθωσα να δώσω κιόλας, να αφήσω ένα κομμάτι μου μαζί τους. Ήμουν δίπλα όταν κάποιοι από τους συγκατοίκους μου πήραν την άδεια παραμονής τους συγκινημένοι. Τους προσέφερα τα αυτιά μου πρόθυμα, για να ακουστούν. Μοιραστήκαμε το γέλιο. Και τις διαφωνίες μοιραστήκαμε, εξάλλου δεν μπορεί κανείς να περιμένει ότι όλα θα είναι ιδανικά, ακόμα και αυτό έχει την αξία του. Εργαστήκαμε μαζί βάφοντας το σπίτι μας και περάσαμε χρόνο παίζοντας παιχνίδια. Μοιραστήκαμε το χρόνο μας και τώρα αισθάνομαι ότι ένα κομμάτι του εαυτού μου ζει με αυτούς τους ανθρώπους, ακόμα και τώρα που πρέπει να τους αποχωριστώ· ένα κομμάτι μου παραμένει εδώ σε αυτό το μέρος το οποίο αγκαλιάζει αδιακρίτως. Έτσι, εγώ όπως και αυτοί, οι οποίοι κάποτε χρειάζεται να φύγουν, βρήκαμε ένα δεύτερο σπίτι το οποίο βρίσκεται στην Ιταλία, αλλά βρίσκεται ακόμα όπου το κουβαλούμε εμείς εφόσον μάθαμε να το κατασκευάζουμε μέσω από τη συσχέτιση με τον άνθρωπο. Αν κατάφερα να συμβάλω σε αυτό το δίδαγμα, είμαι χαρούμενος.

Επιστρέφω λοιπόν στην Ελλάδα έξι μήνες μετά την αναχώρησή μου ολοκληρώνοντας την εμπειρία μου εδώ με τον ομορφότερο τρόπο.

CasaMondo

Italiano

Greco

Testimonianze di volontariato europeo

Progetto Leonardo: Skills for Europe Skills For Life II - Testimonianze